قبل از ورود به بحث تاریخچه آجر را بدانید
۶۰۰۰ سال حداقل قدمت آجر و آجرپزی در ایران است. باستان شناسان ایرانی این عدد را با مستندات کشف شده در اطراف شوش و تپه های سیلک کاشان به صورت مستند بیان کرده اند.
در خاک آجر چه مواد به صورت کلی وجود دارد؟
در تولید و پخت آجر به صورت کلی مواد اولیه زیر وجود دارد:
- خاک رس
- فلدسپات
- سولفات
- سنگ آهک
- ماسه
- املاح آهن
- سیلیس
- آلومین
دسته بندی آجر را با توجه به مواد اولیه
آجر به واسطه مواد خامی که در آن به کار می برند دسته بندی می شود:
- رسی
- ماسه آهکی
- بتنی
- سیمانی
- مهندسی
- شیلی
- جوش
روش تولید آجر در ایران
در کشورمان ایران آجر را به دو روش سنتی و ماشینی تولید می کنند. که در هر کدام مراحل خشک کردن و قالب زدن متفاوت است. اما ماهیت کار یکی می باشد.
آجر رسی سردمدار محبوبیت و استفاده در کشورمان ایران
مدل رسی به واسطه وجود خاک و منابع اش در ایران هم محبوبیت دارد و هم پرمصرف می باشد. و برای داشتن آجر خوب نباید آهک در خاک رس زیاد باشد.
انواع آجرها با توجه به کاربرد
طبق استاندارد ایران آجرها با توجه به مصارفشان این نام ها را دارند:
- توکار
- نما
- آجر مهندسی
- سبک
- ماسه آهکی
- بتنی
مهندس ها چه دسته بندی برای آجرها دارند؟
دسته بندی آجر از دیدگاه مهندسان و معماران:
- نسوز
- آجر نما
- قزاقی
- دکوراتیو یا آنتیک
- مهندسی یا لفتون
- فشاری یا آجر جوش
- رسی و آجر سفال
- تهویه هوا و بلوک سیمانی
مراحل پخت آجر ۶ مرحله است
برای پخت آهن شش مرحله وجود دارد که هر مرحله با توجه به حساسیت های خود باید دقیق انجام شود تا در انتها یک آجر ایده آل تولید شود:
- استخراج مواد خام: در این مرحله که خاک جمع آوری می شود باید به صورت کامل و دقیق، پاک و بدون وجود مشخصات گیاهی باشد. اگر این مرحله با دقت به پاکسازی خاک منجر نشود عامل مهمی در پوسیدگی آجر در آینده خواهد بود.
- آماده کردن مواد خام: در این مرحله وجود خرده سنگ ها از وجود خاک پاکسازی می شود. تولید کنندگان در این مرحله رنگ آجر را با کم و زیاد کردن اکسیدآهن مشخص می کنند.
- ساخت گِل برای تولید: در این مرحله آب وارد می شود تا حالت چسبندگی و قابلیت شکل دهی به خاک بدهد.
- قالب گیری یا خشت زنی: قالب گیری به دو روش سنتی و ماشینی انجام می شود. در روش سنتی که تمام مراحل با دست انجام می شوند گل را در قالب چوبی که کفه ندارد می ریزند و با دست صاف می کنند. سپس قالب خشت را بر می دارند و در هوای آزاد قرار می دهند تا خشک شود. پروسه ای زمان‌بر و پر هزینه می باشد. اما در روش ماشینی قالب خشت را در کوره و یا خشک کن قرار می دهند.
- خشک کردن خشت: یکی از مهم ترین قسمت های تولید آجر در این مرحله خشک کردن آب اضافی خشت است. در این مرحله تولید ماشینی و سنتی نوع خشک کردنشان متفاوت است:
- مدل ماشینی: خشت ها را در کوره می چینند و با دمای پایین در بین ۲۴ تا ۴۸ آب اضافی آجر را می گیرد.
- مدل سنتی: خشت ها را کنار یکدیگر در آفتاب بین ۳ الی ۱۵ روز نگه می دارد تا آفتاب، آب اضافی آن ها را تبخیر کند.
- پختن خشت ها: زمان پخت بعد از خشک شدن است. دمای بین ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ درجه شروع به پخت بین ۴۰ تا ۱۵۰ ساعت می کنند. در این مرحله هم می تواند در زمان مشخصی با افزایش سوخت کوره روی رنگ آجرها تأثیر گذاشت و این موضوع مهارت آجرپزهاست و به کسی رازش را فاش نمی کنند.
آجر چگونه مقاومت بالایی پیدا خواهد کرد؟
هرچه دانه های خاک پیوسته‌تر باشد. میزان آب بهینه شود و شکل دهی با فشار بیشتری اتفاق بیفتد؛ آجر مقاومت بالایی خواهد داشت.
آجر قزاقی را بشناسید
این نوع آجر سنتی است. به صورت دستی ساخته می شود. برای نماهای سنتی بیشتر کاربرد دارد و از خاک رس ساخته می شود. جذابیت این آجر به واسطه رنگ های متفاوتی مانند گلبهی، پوست پیازی، زرد و نخودی است.
آجر مهندسی یا لفتون با نام های فراوان
آجر لفتون، آجر سوراخ دار، آجر ماشینی و آجر بهمنی نام هایی است که با آن در بازار هم شناخته می شود. این آجر مهم ترین مشخصه اش داشتن سوراخ های متعددی در سطح خود می باشد. ابعاد و رنگ های این آجر محدود است و به دو دسته زیر تقسیم می شود:
- ۳ طرف نما: تولید این مدل از طریق رول است.
- ۴ طرف نما: تولید این مدل از طریق پرس است.
- بیشترین کاربرد آجر لفتون برای دیوارچینی می باشد.
آجر دکوراتیو یا آنتیک با نام های دیگر
این آجر هم مانند مدل مهندسی با نام های آنتیک و هلندی در بازار شناخته می شود:
- این آجر به خاطر داشتن مواد پلیمری و نانو در ساختار خود مانع ایجاد قارچ و باکتری در سطح خودش می شود.
- از مقاومت حرارتی بالایی دارد.
- با طیف رنگی بالا برخوردار است.
- وزن سبک، دوام و طول عمر بالایی که دارد.
- مقاومت فیزیکی آن باعث می‌شود در برابر آب و هوای مختلف مقاوم شود و نفوذ پذیری پایینی نسبت به دیگر آجرها دارد.
آجر فشاری چه کاربردی دارد؟
آجری که همه آن را دیده ایم و در ساخت و ساز پرکاربرد است. آجر فشاری، گری یا جوشی با سابقه را بشناسید:
- بیشتر برای پی ساختمان ها از آن استفاده می شود.
- برای دیوارچینی بر دور انواع چاه ها، ساخت دیوارهای باربر، طاق ضربی، تیغه های آجری کاربرد دارد.
- به صورت برش خورده و یا چرکتاب شده به عنوان آجر نمای ساختمان هم گاهی استفاده می شود.
- در رنگ بندی زرد و نخودی که قرمز آن بیشتر دیده می شود؛ وجود دارد.
آجر رسی یا مدرسه ای یا مسجدی
آجر رسی در کنار نام رسمی خود با عنوان های آجر مدرسه ای یا مسجدی هم معروف است. این آجر بر پایه خاک رس ساخته می شود. اغلب در نمای ساختمان هم کاربرد دارد. یعنی سازنده هم دیوار چینی می کند هم یک نمای یکدست و معقول هم به دست می آورد.
- آجرهای نمای رسی این مدل با رنگ های قرمز و زرد در طرح های پلاک، حصیری و کرکره‌ای یا همان ۳ سانتی تولید و به فروش می رسند.
- مهم ترین مشخصه فنی آن برای شناختش، یکی بودن رنگ بیرون و درون آجر است.
- عایق حرارتی و مقاومت بالایی در برابر فرسایش دارد.
- قیمت مناسبی هم برای به دست آوردن دیوار و نما با هم دارد.
آجر سفال سقفی یا تیغه ای
- از مصالح پر مصرف در ساختمان سازی است.
- بیشترین کاربرد را در نمای باطنی و سقف ساختمان دارد.
- ابعاد متنوعی ۱۰ در ۲۰، ۱۵ در ۲۰، ۲۰ در ۲۰، ۱۰ در ۱۰، ۷ در ۷، ۸ در ۸ دارد.
- رنگ آجر سفالی به دو رنگ قرمز و زرد محدود می باشد.
- انواع این آجر سفال به سقفی، بلوکی، دیواری و فوم دار تقسیم می شود.
- هر نوع در سه درجه کیفیتی یک، دو و ممتاز تولید می شود.
آجر نسوز با مشخصات شیمیایی و نحوه پخت
- این آجر با خاک نسوز تولید می شود. مواد معدنی همچون دی اکسید سیلیس، دی اکسید منیزیم، اکسید آلومینیوم و مقادیر اندکی از تیتانیوم در داخل خاک نسوز وجود دارد.
- نحوه پخت آجر نسوز در دمای بالاتری نسبت به آجرهای معمولی و روکش‌دار می باشد. این نحوه پخت باعث یک واکنش شیمیایی می شود که آجرنسوز بسیار با دوام و مستحکم می شود.
- واکنش زمان پخت باعث مقاومت بیشتر این آجر در برابر دما و آب است.
- از این آجر برای ساخت کوره، دودکش، اجاق پیتزا،باربیکیو، شومینه، نمای ساختمان و اینگونه ساخت و سازهایی که در معرض حرارت است؛ استفاده می شود.
- در رنگ های مشکی، قهوه‌ای، قرمز، زرد، پرتقالی، گلبهی، سفید، کرم وجود دارد.
- آجر نسوز به مدل های زیر تقسم می شود:
- آجر انگلیسی
- آجر شاموتی
- آجر شومینه
- آجر ال
- آجر کوره
- آجر مشکی
- آجر سفید
آجر جوش و شیلی
- با استفاده از پودر سنگ شیل ساخته می‌شود. شیل نوعی سنگ رسوبی است. یکی از ویژگی‌هایش این است که زود ورقه ورقه می شود.
- به علت قرار گرفتن در معرض حرارت بیش از حد در کوره سنتی و ذوب شدن آجرهای سالم به وجود می آید.
- آجر کلینکر یا جوش به علت ذوب و خمیری شدن شکل طبیعی خود را از دست داده و برای استفاده در نمای ساختمان مناسب نمی باشد.
- به علت نفوذ کم آب در این آجر، مناسب استفاده در کف کانال های فاضلاب، انبارها، کارخانه ها و پیاده رو‌ها است.
کلام پایانی
آشنایی اجمالی با اسم انواع آجرها و روش ساخت آن ها پیدا کردید؛ هنوز آجر مطلب زیادی دارد که ما قصد داریم در مطلب بعدی در مورد آن صحبت کنیم. آجرهای طیف گسترده دارند و تنوع آن ها بیشتر از ۱۰۰ مدل به بالا می باشد. اما ویژگی های مشترک زیادی هم دارند. مطلب بعدی را از دست ندهید.
برای اخبار و مقالات بیشتر با مسکن سی آی سی همراه باشید.
